Wanneer een vereniging oprichten
Een vereniging is een samenwerkingsvorm tussen twee of meer personen (leden) met een gemeenschappelijk doel. Verenigingen zijn er in twee soorten. Voor een vereniging met volledige rechtsbevoegdheid hebt u een notariële akte nodig, met daarin de statuten van de vereniging. Richt u een vereniging op zonder notariële akte, dan heeft de vereniging slechts beperkte rechtsbevoegdheid. Een vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid mag minder en ook bestuurders van zo’n vereniging zijn hoofdelijk aansprakelijk voor schulden van de vereniging.
U kunt een vereniging oprichten bij notariële akte, onderhandse akte of mondelinge afspraak. Daarvan kan alleen de vereniging die bij notariële akte is opgericht volledig rechtsbevoegd zijn.
De statuten zijn het belangrijkste document van elke vereniging. Hierin staan de regels van de vereniging, de uitvoeringsregels zijn meestal neergelegd in een huishoudelijk reglement. Bijvoorbeeld over de manier van vergaderen, besluitvorming en gebruik van een verenigingslocatie.
Wilt u de vereniging bij notariële akte oprichten, dan moeten de statuten een aantal verplichte onderdelen bevatten. De naam en het doel van de vereniging moeten worden vermeld, en ook de verplichtingen die de leden tegenover de vereniging hebben. Verder moet duidelijkheid verschaft worden over de manier waarop de algemene vergadering bijeen wordt geroepen en bestuurders worden benoemd en ontslagen. Net als bij de stichting moet ook in de statuten worden bepaald waar het geld en de goederen van de vereniging heen gaan als de vereniging wordt ontbonden, dan wel de manier waarop die bestemming wordt vastgesteld.
Belangrijke kenmerken van de vereniging
- Het doel van een vereniging mag niet kunnen leiden tot verstoring van de openbare orde of aantasting van de goede zeden en niet in strijd zijn met de wet.
- Een vereniging mag winst maken en fondsen vormen. Die moeten overigens wel ten goede komen aan het gemeenschappelijke doel. Het maken van winst en het verdelen daarvan onder de leden mag geen verenigingsdoel zijn.
- In een vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid bent u als bestuurder – naast de vereniging – volledig aansprakelijk voor het gehele bedrag van de schulden van de vereniging.
- De regels van het verenigingsrecht schrijven voor hoe u de vereniging intern moet organiseren en op welke manier u de verslaglegging en financiële verantwoording naar uw leden en derden moet inrichten.
- De algemene vergadering van een vereniging bestaat uit alle leden samen. Elk lid heeft daarin een stem. Bij grote verenigingen wordt de algemene vergadering samengesteld uit afgevaardigden van de leden.
Bij de beoordeling van eventuele aansprakelijkheid van bestuursleden van een vereniging geldt de wettelijke regel dat elke bestuurder zijn bestuurstaak behoorlijk moet vervullen. Het bestuur is collectief aansprakelijk als er sprake is van – verwijtbaar – onbehoorlijk bestuur. Pas na goedkeuring door de ledenvergadering van het jaarverslag en het gevoerde beleid wordt de collectieve aansprakelijkheid opgeheven.
Wanneer een stichting oprichten?
Een stichting wordt opgericht om een bepaald doel te realiseren, met behulp van een vermogen. U kunt een stichting – net als andere rechtspersonen – slechts oprichten bij notariële akte. Een rechtspersoon is iets anders dan een “natuurlijk persoon”. Natuurlijke personen zijn individuele mensen. Als volwassene bent u bevoegd om rechtshandelingen te doen, bijvoorbeeld het kopen van een auto. Een rechtspersoon heeft diezelfde bevoegdheden, maar is zelf geen mens. De rechtspersoon – in dit geval de stichting – wordt vertegenwoordigd door daartoe aangewezen bestuurders, die zijn ingeschreven in het Handelsregister bij de Kamer van Koophandel.
In de oprichtingsakte van een stichting worden statuten vastgelegd. Daarin staat de naam van de stichting, de plaats van vestiging in Nederland, de manier waarop bestuursleden benoemd en ontslagen worden en de bestemming van overgebleven geld en goederen als de stichting ophoudt te bestaan. En, heel belangrijk, ook het doel van de stichting moet in de statuten worden omschreven. Dat mag van alles zijn, zolang het maar niet inhoudt dat er uitkeringen worden gedaan aan oprichters, bestuurs- en commissieleden. Aan derden mogen alleen uitkeringen worden gedaan als die ideëel of sociaal van aard zijn.
Als u bestaande statuten wilt wijzigen, is ook daarvoor een notariële akte nodig.
Belangrijke kenmerken van de stichting
- U kunt ook in uw testament bepalen dat na uw overlijden een stichting moet worden opgericht. Bijvoorbeeld om een fonds uit (een deel van) uw nalatenschap in te stellen dat uitkeringen moet doen met een sociaal of ideëel doel.
- Het enige verplichte orgaan van de stichting is het bestuur. Meestal bestaat dat uit een voorzitter, secretaris en penningmeester. Het bestuur kan andere organen instellen, zoals commissies.
- Totdat de stichting in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel is ingeschreven, is elke bestuurder persoonlijk aansprakelijk voor rechtshandelingen van de stichting, zoals het aankopen van goederen.
- Na inschrijving in het handelsregister zijn bestuurders niet meer aansprakelijk voor schulden van de stichting. Behalve als er sprake is van – verwijtbaar – onbehoorlijk bestuur.
- De stichting kan werknemers in dienst hebben.
- Een stichting wordt ontbonden als de statuten dat voorschrijven, als de stichting failliet gaat of als de rechter dat gelast. Het bestuur kan ook zelf tot ontbinding besluiten, meestal zijn de voorwaarden daarvoor in de statuten geregeld.
Een stichting heeft geen leden, maar kan wel donateurs hebben.
Tien verschillen tussen vereniging en stichting
- Oprichting
- Stichting: alleen bij notariële akte
- Vereniging: bij notariële akte (voor volledige rechtsbevoegdheid), bij onderhandse akte of mondelinge afspraak (voor beperkte rechtsbevoegdheid)
- Geldmiddelen
- Stichting: verbod op winstverdeling onder bestuursleden
- Vereniging: verbod op uitkeringen aan oprichters of bestuurders
- Aansprakelijkheid
- Stichting: geen hoofdelijke aansprakelijkheid van bestuurders
- Vereniging: geen hoofdelijke aansprakelijkheid voor bestuurders (bij volledige rechtsbevoegdheid), hoofdelijke aansprakelijkheid voor bestuurders (bij beperkte rechtsbevoegdheid)
- Inschrijving handelsregister
- Stichting: verplichte inschrijving
- Vereniging: verplicht voor vereniging met volledige rechtsbevoegdheid
- Leden
- Stichting: een stichting mag geen leden hebben
- Vereniging: een vereniging heeft per definitie leden
- Interne organisatie
- Stichting: verplichte instelling van bestuur
- Vereniging: verplichte instelling van algemene ledenvergadering en bestuur
- Bevoegdheden
- Stichting: stichting heeft altijd volledige rechtsbevoegdheid en kan – als de statuten daarin voorzien – ook onroerend goed aankopen.
- Vereniging: vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid kan geen onroerend goed aankopen, vereniging met volledige rechtsbevoegdheid wel, mits de statuten daarin voorzien.
- Statutenwijziging
- Stichting: besluit van bestuur of van Rechtbank
- Vereniging: besluit van algemene vergadering
- Ontbinding en opheffing
- Stichting: door bestuursbesluit of door de rechter (na vordering van het Openbaar Ministerie)
- Vereniging: door besluit van de algemene vergadering, in situaties die in de statuten zijn genoemd, bij faillissement
- Schenkingen, legaten en erven
- Stichting: kan schenkingen en legaten ontvangen en kan ook erven; als de stichting een algemeen nut beogende instelling (ANBI) is, kan deze in beginsel helemaal vrijgesteld zijn van schenk- en erfbelasting.
- Vereniging: vereniging met volledige rechtsbevoegdheid kan schenkingen en legaten ontvangen en kan ook erven; als de vereniging een sociaal belang behartigende instelling (SBBI) is, kan deze in beginsel helemaal vrijgesteld zijn van schenk- en erfbelasting.
- Vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid kan schenkingen en legaten ontvangen, maar kan geen erfgenaam zijn.
Checklist Vereniging & Stichting
Vrijwel dagelijks worden verenigingen en stichtingen opgericht. Op het gebied van cultuur, sport, gezondheid, goede doelen, te veel om op te noemen. Met dergelijke verenigingen of stichtingen willen mensen mogelijkheden benutten om hun doel te bereiken. Waar moet u beginnen voordat u tot oprichting overgaat? Onderstaande checklist helpt u op weg.
- Maak eerst een plan. Zorg dat alles op papier staat en wordt het daar samen met uw mede-initiatiefnemers over eens. Met de gegevens uit uw plan wordt het stukken eenvoudiger om de formaliteiten rond oprichting te vervullen. Waar moet u op letten?
- Het doel van de stichting of vereniging. Omschrijf dit zo helder mogelijk, zodat het voor niet meer dan één uitleg vatbaar is.
- Personalia van de oprichter(s).
- Bestuur. Welke samenstelling gaat het bestuur hebben, welke personen in welke functie?
- Raad van toezicht of raad van advies? Geen van beiden is voorgeschreven. Als u er de meerwaarde van inziet, geef dan aan welke taak de raad zou moeten krijgen.
- Begroting. Maak een financieel plan. Voor welke taken heeft u hoeveel geld nodig? En waar haalt u het geld vandaan?
- Subsidie. Ga na of u mogelijk in aanmerking komt voor subsidie. Van gemeente, provincie of rijk? Van een fonds dat is ingesteld om initiatieven als de uwe te ondersteunen. Of …
Rechtsbevoegdheid. Een stichting en een vereniging met volledige rechtsbevoegdheid kunnen uitsluitend bij notariële akte worden opgericht en hebben daarmee ook statuten. Kiest u voor een vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid, dan is de gang naar de notaris niet nodig. Maar …., deze route is niet aan te bevelen omdat u in die situatie als bestuurder persoonlijk aansprakelijk kan worden gesteld voor handelingen die – ook door anderen – namens de vereniging worden verricht.
Voorbereiding op statuten. Zorg dat u alle gegevens die verplicht moeten worden opgenomen in de statuten van een stichting of vereniging (met volledige rechtsbevoegdheid) van tevoren op papier hebt gezet. Dat betreft onder meer:
- Doel
- Plaats van vestiging
- Wijze van benoeming en ontslag van bestuursleden
- Bestemming van het batig saldo bij liquidatie
- (bij een vereniging) Verplichtingen van de leden tegenover de vereniging
- (bij een vereniging) Procedure voor bijeenroepen van de algemene vergadering
- Notariële akte. Bel ons voor een afspraak. Wij nemen de bijzonderheden met u door en stellen de oprichtingsakte op.
- Na het passeren zorgen wij er voor dat deze zo snel mogelijk wordt ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel.
- Bankrekening. Bij de opening van een bankrekening hebt u een legitimatie en KvK uittreksel (uit het handelsregister) nodig.
- Internetsite. Op http://www.sidn.nl/ kunt u bekijken of de door u gewenste domeinnaam nog vrij is. Deze kunt u vervolgens door een daartoe bevoegde organisatie laten registreren; die vindt u onder de knop “Deelnemers” op de SIDN-site.
Vergunningen en diploma’s. Ga na welke vergunningen er vereist zijn om goed te kunnen functioneren. Bijvoorbeeld certificaat Sociale Hygiëne voor sportkantines. Of milieu- en bouwvergunningen. Bij de Kamer van Koophandel kan men u daarover informeren.
Publicatieplicht ANBI’s
De regelgeving over algemeen nut beogende instellingen (ANBI) – bijvoorbeeld goede doelen – is sinds de invoering daarvan vrijwel continu in beweging. Dat is de ook de komende jaren nog niet voorbij. Bent u als bestuurder betrokken bij een dergelijke stichting of vereniging, dan is het noodzakelijk om aan de ANBI-voorwaarden te blijven voldoen. Immers, als u de ANBI-status verliest, verliest u ook belangrijke fiscale voordelen voor de schenk- en erfbelasting. Een van die voorwaarden is de publicatieplicht op Internet.
Elke ANBI is verplicht om bepaalde gegevens op Internet te publiceren. Er wordt verwacht dat u de gegevens op uw eigen website plaatst. Als uw instelling geen eigen website heeft, mag u ook gebruik maken van bijvoorbeeld een gemeenschappelijke website van uw brancheorganisatie. Voor kerkgenootschappen geldt deze verplichting sinds 1 januari 2016.
Welke gegevens moet u op Internet zetten?
- naam van de instelling
- contactgegevens
- RSIN / fiscaal nummer; op de website van de Belastingdienst staat het RSIN / fiscaal nummer en het internetadres van iedere ANBI
- doelstelling
- beleidsplan
- samenstelling van het bestuur
- namen van bestuursleden
- beloningsbeleid
- verslag van de activiteiten
- financiële verantwoording, uiterlijk zes maanden na afloop van het boekjaar.
Vindt u dat publicatie van bepaalde gegevens de veiligheid van bestuurders of hun familieleden in gevaar brengt, dan kunt u de belastinginspecteur om ontheffing vragen van publicatie van de namen van de bestuursleden.
Blijft u in gebreke om de verplichte informatie op Internet te plaatsen, dan kan dat u uw ANBI-status kosten. Let ook op de al langer geldende verplichting dat bij (de eerstvolgende) statutenwijziging de bepaling over de bestemming van het liquidatiesaldo zodanig wordt aangepast, dat het liquidatiesaldo wordt bestemd ten behoeve van een ANBI of een soortgelijke buitenlandse instelling. U bent ook uw ANBI-status kwijt als u niet aan deze verplichting voldoet. Tot anderhalf jaar geleden kon in de statuten het liquidatiesaldo ten behoeve van het algemeen nut worden bestemd; dat is dus niet meer zo..
Om uw ANBI-status te behouden moet ook u ook blijven voldoen aan de grenzen die aan de beloning van bestuurders en leden van de raad van toezicht zijn gesteld. Die moet in ‘redelijke’ verhouding tot de bestedingen staan en aan integriteitseisen en administratieve verplichtingen voldoen.
